دهکده موفقیت گشتا
آخرین مرحله از زراعت زعفران، برداشت زعفران می‌باشد. درعین‌حال که دیدن گل‌های زعفران زیبا و لذت‌بخش است سخت‌ترین و حساس‌ترین مرحله برداشت می‌باشد. زعفران فقط یک‌بار در سال گل می‌دهد و گل‌های زعفران فقط در روز اول کیفیت مناسبی دارند. با برخورد آفتاب به کلاله زعفران مقدار کروسین موجود در کلاله کاهش پیدا می‌کند.
درواقع این مرحله است که قیمت زعفران شما را مشخص می‌کند به همین علت این مرحله نیازمند توجه و دقت فراوانی است.
در این محتوای آموزشی در مورد نحوه صحیح برداشت زعفران یعنی چیدن گل و جداسازی کلاله صحبت می‌کنیم.
در سال اول در مزرعه زعفران(چندماه پس از کاشت) فقط پیازهایی که وزن مناسبی دارند و از تغذیه ی کافی برخوردار بودند گل می دهند. در یک مزرعه زعفران با کشت آرمانی یعنی 10تن در هکتار پیاز زعفران که وزن مناسب(گرم 8-6) داشته باشد در حدود 8 کیلو زعفران می دهد.
میتونی آموزش کشت تا برداشت زعفران رو به صورت ویدئویی در دوره ی آموزشی رایگان دهکده موفقیت تماشا کنی.
فصل برداشت زعفران چه زمانی است؟
فصل مناسب جهت برداشت زعفران باتوجه‌به شرایط اقلیمی متفاوت می‌باشد. به طور کلی وقتی دمای خاک به ۸ درجه سانتی‌گراد برسد و در حدود دوهفته پس از آبیاری اول زعفران، گل‌های زعفران نمایان می‌شوند. زمان رسیدن به این دما در مناطق مختلف متفاوت و به شدت به شرایط زمین وابسته می‌باشد. در برخی مناطق در آبان‌ماه و در برخی آذرماه فصل گلدهی زعفران است.
برداشت زعفران در حدود دو الی سه هفته از زمان ظهور اولین گل به طول می‌انجامد. عموماً برداشت گل قبل از طلوع آفتاب زمانی که گل‌های زعفران به‌صورت غنچه‌های نیمه‌باز هستند انجام می‌شود. ساعت دقیق برداشت بسته به منطقه متفاوت می‌باشد مثلاً در خراسان زمان برداشت صبح خیلی زود می‌باشد ولی در کرج این زمان به ۹-10 صبح می رسد.
توجه کنید اگر در گلخانه یا در منزل (گلدان، سبد، پشت‌بام، حیاط) کشت زعفران را انجام دادید زمان برداشت زعفران برای شما نیز طبق گفته ی بالا می‌باشد.
نحوه برداشت گل زعفران
برداشت گل زعفران به‌صورت دستی
این روش معمول‌ترین روش برداشت در مناطق مختلف می‌باشد. در این روش کارگران برداشت زعفران را انجام می‌دهند تعداد کارگر موردنیاز در سال اول کمتر و در سال‌های به دلیل افزایش میزان گل بیشتر می شود.
در روش برداشت دستی زعفران باید توجه کنید که فاصله زمانی چیدن گل و پاک‌کردن آنها زیاد نشود؛ زیرا در این صورت گرده‌های زردرنگ زعفران به کلاله چسبیده و از کیفیت زعفران می‌کاهد.
نکته! جهت جلوگیری از خراب‌شدن گل‌ها باید بین آنها هوا برودت داشته باشد به همین دلیل توصیه می‌شود از سبدهای حصیری و منفذ دار و یا کیسه‌ها نخی منفذ دار استفاده شود و در ضمن سبدها بیش از حد پر و فشرده نشوند.
توجه*کارگرهای برداشت بر اساس وزن گل‌های چیده شده برحسب کیلوگرم دستمزد می‌گیرند.*
دستگاه برداشت زعفران
برداشت دستی زعفران در متراژهای کم بسیار خوب است اما در تناژهای بالا برداشت دستی هزینهٔ تولید زعفران را به شدت افزایش داده و به دلیل طولانی شدن فرایند برداشت کیفیت زعفران را کاهش می‌دهد؛ بنابراین استفاده از روش مکانیزه برداشت زعفران در تناژهای بالا بسیار مفید می‌باشد زیرا فرایند برداشت را با سرعت و کیفیت بیشتر به اتمام می‌رساند.
دستگاه برداشت زعفران، گلچین یا گل کن نام دارد و در چند نوع اسپانیایی و کوله‌ای و کالسکه‌ای موجود می‌باشد.
دستگاه اسپانیایی
این دستگاه برای زمین‌هایی که کشت ردیفی با فاصله زیاد انجام داده‌اند مناسب می‌باشد، اما به علت فاصله زیاد ردیف‌های دستگاه در مزارع ایران قابل‌استفاده نیست.
دستگاه کوله‌ای
دستگاه برداشت گل زعفران مدل کوله‌ای برای زمین‌هایی طراحی شده است که به‌صورت خطی و دانه تسبیحی کاشت نشده‌اند و ترتیب نامنظمی دارند ولی برای استفاده از این دستگاه مزرعه زعفران شما باید صاف و مسطح باشد. نام دیگر این دستگاه جاروبرقی است و همان‌طور که از نام آن پیداست مانند یک جاروبرقی عمل می‌کند. سوخت این دستگاه بنزین است.
دستگاه کالسکه‌ای
دستگاه گل جمع کن زعفران مدل کالسکه‌ای مخصوص زمین‌های زعفرانی طراحی شده است که به‌صورت خطی و دانه تسبیحی کاشت شده‌اند و باید سطح زمین یا مزرعه زعفران صاف و مسطح باشد.
اگر میخوای با این دستگاه ها بیشتر آشنا بشی از ویدئوهای دستگاه جمع کن زعفران استفاده کن.
مزایا دستگاه‌های فوق:
- سرعت و سهولت در برداشت.
- کاهش هزینه کارگری (این دستگاه تنها با یک اپراتور قابلیت استفاده دارد).
- قابلیت برداشت تا ۵۰۰۰ متر در روز
معایب دستگاه‌های فوق:
- دقت کم، قطع برخی ازگل‌ها از نیمه و باقی‌ماندن خامه‌ای و ریشه زعفران بر روی تیج
- مکش ذرات خاک
- مخزن جمع‌آوری کوچک
جداسازی کلاله از گل زعفران
جداسازی کلاله از گل زعفران که پر کردن زعفران هم نام دارد باید در سریع ترین زمان پس از چیدن گل ها انجام شود.
محلی که برای این کار انتخاب میکنید باید تمیز و به دور از هرگونه گردو غبار و آلودگی باشد.
کارگرانی نیز که برای این کار انتخاب می کنید باید لباس تمیز برتن داشته و از دستکش استفاده کنند.
توجه! مو و پرز و پرچم، ريشه، گرده و ساير ناخالصی ها در هيچ مرحله ای هرگز وارد زعفران نشود.
جداسازی به‌وسیله دست
جداسازی به‌وسیله دست توسط کارگران انجام می‌شود. حفظ سرعت و دقت در این روش بسیار مهم می‌باشد در این روش کلاله‌ها را به چند طریق می‌توان جدا کرد که انواع مختلف زعفران را پدید می‌آورند.
زعفران پاک‌کن
این دستگاه به‌صورت مکانیزه فرآوری زعفران را انجام می‌دهد و معمولاً درصد خطای پایینی هم دارد و به کلاله زعفران آسیب نمی‌زند و با سرعت بالایی فرایند جداسازی را انجام می‌دهد.
زعفران دسته: این نوع زعفران شامل قسمت کلاله و خامه (قسمت سرخ – سفید – زردرنگ) می‌باشد که معادل آن به فارسی زعفران دسته می‌باشد.
زعفران سرگل: قسمت‌های زردرنگ را جدا نموده و زعفرانی یک‌دست به رنگ قرمز بدست می آید.
زعفران پوشال: در این روش معمولاً کلاله سه شاخه به همراه بخشی از خامه، از سایر اندام‌های گل جدا شده و پس از قرارگرفتن به‌صورت نامنظم در ظرف خشک می‌شوند.
زعفران نگین: رشته های ۳ شاخه ای کلاله ( قسمت های قرمز رنگ ) بدون خامه یا همان ریشه سپید زعفران از میان رشته های موجود جداسازی می شوند و کاملا سه شاخه از یکدیگر جدا هستند.
زعفران نرمه: زعفران نرمه شامل کلاله های شکسته و خورد شده زعفران است که در طی فرآیند انتقال شکسته شده اند.
سایر محصولات زعفران
پرچم: به قسمت زرد رنگی که حاوی گرده‌های گل زعفران است و در کنار کلاله قرار دارد پرچم می‌گویند پرچم خواص و کاربرد بیشماری دارد.
ریشه: در انتهای بخش قرمزرنگ کلاله بخش سفیدی قرار دارد که ریشه زعفران نامیده می‌شود و مثل زعفران پرفایده می‌باشد.
گلبرگ: از گلبرگ زعفران می‌توانید در تهیه مربا و انواع دمنوش همراه با گیاهان دیگر استفاده کنید و از خواص بی‌شمار آن لذت برید.
خشک‌کردن و بسته‌بندی زعفران
بعد از جداسازی کلاله‌ها هنگامی‌که وزن زعفران جداشده حدوداً به ۱۵۰-۲۰۰ گرم رسید باید اقدام به خشک‌کردن زعفران نمود.
روش‌های مختلف برای خشک‌کردن زعفران وجود دارد مثل
- قراردادن در هوای آزاد
- روش اسپانیایی
- استفاده از ماکروویو
- استفاده از هیتر
- استفاده از دستگاه‌های خشک‌کن
بهترین روش، روشی است که در مدت‌زمان کوتاهی عمل خشک‌کردن کلاله را انجام دهد تا کیفیت زعفران به‌خوبی حفظ شود.
