برداشت زعفران ( زمان برداشت زعفران + نحوه چیدن گل زعفران )

زعفران فقط یک‌بار در سال گل می‌دهد و گل‌های زعفران فقط در ساعات ابتدایی باز شدن کیفیت مناسبی دارند. با برخورد آفتاب به کلاله زعفران مقدار کروسین موجود در کلاله کاهش پیدا می‌کند و بر روی کیفیت آن نیز تاثیرگذار است؛ بنابراین همانطور که دیدن گل‌های زعفران زیبا و لذت‌بخش است؛ سخت‌ترین و حساس‌ترین مرحله بعد از کشت، برداشت زعفران و چیدن گل زعفران می‌باشد.

به دلیل آنکه کیفیت زعفران در مرحله برداشت دستخوش تغییر قرار میگیرد این مرحله نیازمند توجه و دقت فراوانی است. در این مقاله در مورد نحوه صحیح و زمان برداشت زعفران یعنی چیدن گل و جداسازی کلاله صحبت می‌کنیم و در انتها روش های مختلف برداشت را معرفی می کنیم.

مروری مختصر بر برداشت زعفران

زمان برداشت زعفران چه فصلیه؟

فصل برداشت زعفران در پائیز است اما زمان برداشت زعفران با توجه‌ به شرایط اقلیمی متفاوت می‌باشد. به طور کلی وقتی دمای خاک به ۸ درجه سانتی‌گراد برسد و در حدود دو هفته پس از آبیاری اول زعفران،  گل‌های زعفران نمایان می‌شوند. در مناطق معتدل مثل کرج و قزوین این دما در اواسط مهرماه وجود دارد.اما فصل گلدهی از آبان‌ ماه تا آذرماه ادامه دارد. 

زمان چیدن گل زعفران

زمان برداشت زعفران در حدود دو الی سه هفته پس از ظهور اولین گل به طول می‌انجامد از روز هفتم تا روز چهاردهم بیشترین میزان گلدهی را در مزرعه خواهید داشت. عموماً چیدن زعفران قبل از طلوع آفتاب زمانی که گل‌های زعفران به‌صورت غنچه‌های نیمه‌باز هستند انجام می‌شود. ساعت دقیق برداشت بسته به منطقه متفاوت می‌باشد. مثلاً در خراسان زمان برداشت صبح خیلی زود می‌باشد ولی در کرج این زمان به 9-10 صبح می رسد. در بعضی مناطق در عصرها اقدام به چیدن زعفران می کنند.

میزان برداشت زعفران چقدر است؟

در سال اول کشت زعفران ( چندماه پس از کاشت ) فقط پیازهایی که وزن مناسبی دارند و از تغذیه ی کافی برخوردار بودند گل می دهند. در یک مزرعه زعفران با کشت آرمانی یعنی 10 تن در هکتار پیاز زعفران که وزن مناسب (گرم 12-8) داشته باشد؛ در حدود 8 کیلو زعفران می شود برداشت کرد. البته رسیدگی اصولی به مزرعه زعفران نیز در میزان برداشت تاثیر گذار است.

 نحوه برداشت گل زعفران

 –برداشت به‌صورت دستی

این روش معمول‌ترین روش چیدن زعفران در مناطق مختلف می‌باشد. در این روش با استفاده از کارگران، برداشت زعفران انجام می‌شود. تعداد کارگر موردنیاز در سال اول کمتر و در سال‌های بعد به دلیل افزایش میزان گل دهی بیشتر می شود. 

در روش چیدن زعفران به صورت دستی باید توجه کنید که فاصله زمانی چیدن گل و پاک‌کردن آنها زیاد نشود؛ زیرا در این صورت گرده‌های زرد رنگ زعفران به کلاله چسبیده و از کیفیت زعفران می‌کاهد.

توجه *کارگرهای برداشت بر اساس وزن گل‌های چیده شده برحسب کیلوگرم دستمزد می‌گیرند.*

نکته! جهت جلوگیری از خراب‌ شدن گل‌ها باید بین آنها هوا برودت داشته باشد. به همین دلیل توصیه می‌شود از سبدهای حصیری و منفذ دار و یا کیسه‌ها نخی منفذ دار استفاده شود و در ضمن سبدها بیش از حد پر و فشرده نشوند تا فضای کافی برای عبور هوا وجود داشته باشد.

— برداشت زعفران با دستگاه

برداشت دستی زعفران در متراژهای کم بسیار خوب است اما در تناژهای بالا برداشت دستی هزینه ی تولید زعفران را به شدت افزایش داده و به دلیل طولانی شدن فرایند برداشت، کیفیت زعفران را کاهش می‌دهد. بنابراین استفاده از روش مکانیزه برداشت در تناژهای بالا بسیار مفید می‌باشد زیرا فرایند برداشت را با سرعت و کیفیت بیشتر به اتمام می‌رساند.

دستگاه برداشت زعفران، گلچین یا گل کن نام دارد و در چند نوع اسپانیایی، کوله‌ای و کالسکه‌ای موجود می‌باشد.

* دستگاه برداشت اسپانیایی 

این دستگاه برای زمین‌هایی که کشت ردیفی با فاصله زیاد انجام داده‌اند مناسب می‌باشد، اما به علت فاصله زیاد ردیف‌های دستگاه در مزارع ایران قابل‌ استفاده نیست.

 * دستگاه کوله‌ای 

دستگاه کوله‌ای برداشت گل زعفران برای زمین‌هایی طراحی شده است که به‌ صورت خطی و دانه تسبیحی کاشت نشده‌اند و ترتیب نامنظمی دارند. ولی برای استفاده از این دستگاه مزرعه زعفران شما باید صاف و مسطح باشد. نام دیگر این دستگاه جاروبرقی است و همان‌طور که از نام آن پیداست مانند یک جاروبرقی عمل می‌کند. سوخت این دستگاه بنزین است.

*دستگاه کالسکه‌ای 

دستگاه گل جمع کن زعفران مدل کالسکه‌ای مخصوص زمین‌های زعفرانی طراحی شده است که به‌صورت خطی و دانه تسبیحی کاشت شده‌اند. برای استفاده از این دستگاه لازم است سطح زمین یا مزرعه زعفران صاف و مسطح باشد.

مزایا دستگاه‌ :

1. سرعت و سهولت در برداشت
2. کاهش هزینه کارگری (این دستگاه تنها با یک اپراتور قابلیت استفاده دارد)
3. قابلیت برداشت تا ۵۰۰۰ متر در روز

معایب :

1. دقت کم، قطع برخی ازگل‌ها از نیمه و باقی‌ماندن خامه‌ و ریشه زعفران بر روی تیج
2. مکش ذرات خاک
3. مخزن جمع‌آوری کوچک

هر سوالی در مورد دوره ی کشت زعفران در خاک یا  دوره آموزش کاشت زعفران در گلخانه داری با ما در میون بگذار!

 روش های جداسازی کلاله از گل زعفران

جداسازی کلاله از گل زعفران که پَر کردن زعفران هم نام دارد؛ باید در سریع ترین زمان پس از چیدن گل ها انجام شود.
محلی که برای این کار انتخاب می کنید باید تمیز و به دور از هرگونه گرد و غبار و آلودگی باشد.
کارگرانی نیز که برای این کار انتخاب می کنید باید لباس تمیز برتن داشته و از دستکش استفاده کنند.

 جداسازی گل به‌ وسیله دست

جداسازی به‌ وسیله دست توسط کارگران انجام می‌شود. حفظ سرعت و دقت در این روش بسیار مهم می‌باشد در این روش کلاله‌ها را به چند طریق می‌توان جدا کرد که انواع مختلف زعفران را پدید می‌آورند.

توجه! مو و پرز و پرچم، ريشه، گرده و ساير ناخالصی ها در هيچ مرحله ای هرگز وارد زعفران نشود.

 استفاده از دستگاه زعفران پاک‌کن

این دستگاه به‌ صورت مکانیزه فرآوری زعفران را انجام می‌دهد. معمولاً درصد خطای پایینی دارد و به کلاله زعفران آسیب نمی‌زند و با سرعت بالایی فرایند جداسازی را برای انواع زعفران انجام می‌دهد.

 زعفران دسته: این نوع زعفران شامل قسمت کلاله و خامه (قسمت سرخ – سفید – زردرنگ) می‌باشد که معادل آن به فارسی زعفران دسته می‌باشد.

 زعفران سرگل: قسمت‌های زردرنگ را جدا نموده و زعفرانی یک‌دست به رنگ قرمز بدست می آید.

 زعفران پوشال: در این روش معمولاً کلاله سه شاخه همراه با خامه، از سایر اندام‌های گل جدا شده و سپس کلاله با خامه همراه آن در ظرف خشک می‌شوند.

 زعفران نگین: رشته های ۳ شاخه ای کلاله ( قسمت های قرمز رنگ ) بدون خامه یا همان ریشه سپید زعفران از میان رشته های موجود جداسازی می شوند و کاملا سه شاخه از یکدیگر جدا هستند.

 زعفران نرمه: زعفران نرمه شامل کلاله های شکسته و خورد شده زعفران است که در طی فرآیند انتقال شکسته شده اند.

سایر محصولات حاصل از فرآوری زعفران

پرچم: به قسمت زرد رنگی که حاوی گرده‌های گل زعفران است و در کنار کلاله قرار دارد پرچم می‌گویند پرچم خواص و کاربرد بیشماری دارد.

ریشه: در انتهای بخش قرمزرنگ کلاله بخش سفیدی قرار دارد که ریشه زعفران نامیده می‌شود و مثل زعفران پرفایده می‌باشد.

گلبرگ: از گلبرگ زعفران می‌توانید در تهیه مربا و انواع دمنوش همراه با گیاهان دیگر استفاده کنید و از خواص بی‌شمار آن لذت برید.

 خشک‌کردن و بسته‌بندی زعفران

بعد از جداسازی کلاله‌ها هنگامی‌که وزن زعفران جداشده حدوداً به 200-150 گرم رسید باید اقدام به خشک‌کردن زعفران نمود.

 روش‌های خشک‌کردن زعفران متفاوتند برخی از این روش ها شامل  :

1. قراردادن در هوای آزاد
2. روش اسپانیایی
3. استفاده از ماکروویو
4. استفاده از هیتر
5. استفاده از دستگاه‌های خشک‌کن

بهترین روش، آن است که در مدت‌زمان کوتاهی عمل خشک‌کردن کلاله را انجام دهد تا کیفیت زعفران به‌ خوبی حفظ شود. بعد از این مرحله لازم است اقدام به بسته بندی زعفران  کنید.

چند نکته در برداشت زعفران!

1. بهتر است زمان برداشت زعفران را طوری تنظیم کنید که گل ها هر چه زوتر قبل از تابش آفتاب چيده شوند.

2. گل ها بعد از برداشت بايستی هرچه سريع تر برای فرآوری منتقل شوند.

3. در انتقال گل دقت كنيد از ظروف محكم و تميز (مانند سبد كه هوا مبادله مي شود) استفاده شود -گلها فشرده نشوند- جابه جايی در حداقل زمان انجام شده و جداسازی بلافاصله انجام بعد از انتقال گل های برداشت شده در سریعترین زمان انجام شود.

4. خشك كردن سريع زعفران در حفظ رنگ، عطر، طعم و كيفيت زعفران بسيار مؤثر است. زعفران را در كوتاهترين زمان (بين بيست دقيقه تا دو ساعت) با استفاده از هیتر و الک ویژه، خشک کن های مخصوص خشکاندن زعفران سريعاً خشك كنيد.

5.زعفران نبايد از محيط، آلودگی و رنگ بگيرد. دقت كنيم كه زعفران سريع خشك شود اما نباید حرارت خشک کن آنقدری بالا باشد که موجب سوختگی کلاله زعفران شود.