تهیه علوفه ۷۰% از هزینه های یک دامداری را تشکیل می‌ده؛ با توجه به خشکسالی که این روزها دامن گیر کشور ما شده، توجه به منابع آبی و حفظ این منابع از مشکلات بزرگ این کشور و وظیفه همگانی ما هست!
نیاز آبی بالای ذرت علوفه ای و دیگر اقلامی که به عنوان علوفه دام‌ها حساب می شوند یکی از محدودیت هایی است که مانع از کشت گسترده محصول و تولید علوفه میشه! توی این مقاله گیاه سازگار و کم آب سورگوم، گیاه جایگزین ذرت علوفه ای گندم و جو و خواص استفاده ازسورگوم برای دام رو میگیم.
به طور کلی سورگوم از نظر ساختار شیمیایی مشابه با گندم و ذرت است. پروتئینی که در سورگوم وجود داره از ذرت بیشتر و انرژی که در سورگوم وجود داره از گندم بیشتره؛ اما به دلیل عملکرد کمتری که سرگوم نسبت به ذرت در هر هکتار داره مقدار تولید پروتئین خامش در هر هکتار از ذرت کمتر میشه.
دانه های سورگوم نسبت به ذرت سفت تر هستند و ریز تر می باشند که این دو خصوصیت موجب هضم پذیری سخت تر و کاهش کیفیت سیلو شدن سورگوم در تغذیه دام می شود. برای رفع مشکل سورگوم در تغذیه دام، ابتدا باید دانه های سورگوم کوبیده بشه و به قطعات ریز تری تبدیل شود تا در تغذیه دام ها ایجاد مشکل نکنه.
رقم های مختلف سورگوم مقادیر مختلفی از ترکیبات غذایی را دارن اما به طور کلی میزان پروتئین خام سورگوم از ۸ تا ۱2 درصد متغیره.
رقم هایی که امروز اصلاح شده اند و به مصرف تجاری می‌رسن هم ده تا ۱۳ درصد پروتئین دارن. سورگوم دارای ۸۰ تا ۶۵ درصد کربوهیدرات هست که موجب میشه جایگزین مناسبی برای گندم و ذرت باشه.
همانطور که در بالا هم برای استفاده از سورگوم در تغذیه دام گفته شد؛ سورگوم دارای ماده‌ای به نام تانن است که مقدار آن اگر کمتر از دو درصد باشد یک عامل ویژه و مثبت حساب می شود.
تانن موجود در ارقامی که درون کشور وجود دارند عموماً کمتر از یک درصد و در ارقام اصلاح شده نیز کمتر از نیم درصد می باشد.
 |
 |
» بیشتر بخوانید : زئولیت چیست؟
بهترین نوع استفاده از سورگوم در تغذیه دام در واقع به صورت سیلو می باشد. سورگوم نیز مثل ذرت علوفه ای به صورت سیلو و به عنوان ذخیره ی فصل زمستان استفاده میشه.
برای سیلو کردن سرگوم باید برداشت آن را در مرحله دانه خمیری (که دانه های بالایی در مرحله خمیری و دانه های پایینی درمرحله شیری هستن) انجام بشه. سورگوم مناسب سیلو سرگوم دانه‌ای، هیبرید سورگوم و سودان گراس(از رقم های سورگوم علوفه ای) هستن. رطوبت سورگوم در زمان برداشت برای سیلو باید در حدود ۶۵ تا ۷۰ درصد باشه.
اگر در برداشت سورگوم برای علوفه سیلو شده تاخیری ایجاد شود باعث افزایش مواد ضد تغذیه ای مثل لیگنین و کاهش خوش خوراکی علوفه می شه.
 |
تهیه علوفه سبز از سورگورم برای تغذیه بز وگوسفند در جیره غذایی عموما کافیه اما برای تولید شیر و گوشت در گاوها باید از مواد خوراکی دیگری نیز در کنار آن استفاده بشه.
اگر بخواید از سورگوم به صورت چرای مستقیم برای چرای دام ها استفاده کنید باید اجازه بدید ارتفاع سورگوم به ۵۰ یا ۶۰ سانت برسه و بعد دام ها را به زمین راه بدید.
اگر بخواهیم از سرگوم در تغذیه دام برای تولید علوفه خشک شده استفاده کنیم باید سورگوم در مرحله دانه نرم برداشت بشه.
کاه و کلشی که بعد از برداشت سورگوم باقی می ماند عموماً ارزش غذایی خاصی نداره؛ ولی با کنجاله، پنبه دانه و سویا میشه پروتئین آن را افزایش داد. اگر پروتئین کاه و کلش سرگوم به ۷۸ درصد برسه؛ میتونه انرژی مورد نیاز برای استفاده در تغذیه گوسفند و بز رو تامین کنه.
 |
رقم های معرفی شده سورگوم در تغذیه دام برای تولید علوفه توسط جهاد شامل موارد زیر می باشد :
اسپید فید (مناطق گرم وخشک، معتدل، مرطوب وسرد)
شوگرگریز ( مناطق گرم و خشک، معتدل)
جامبو ( مناطق گرم وخشک، معتدل، مرطوب وسرد)
این رقم ها در نواحی سردسیر 3 چین، در نواحی معتدل تا 4 چین و در نواحی گرمسیر تا 6 چین هم برای مصرف در تغذیه دام برداشت شدن.
در بین انواع مختلف، کشت سورگوم علوفه ای رواج بیشتری داره. میانگین برداشت سورگوم ۷۰ تن در هر هکتار هست.
یکی از دلایلی که موجب شده استفاده از سرگوم در تغذیه دام ناشناخته باقی بمونه این است که در سورگوم های اولیه میزان لیگنین و تانن بسیار بالا بوده و برای تغذیه دام ها و طیور ایجاد مشکل و مسمومیت می کرده؛ اما این موضوع به مرور زمان اصلاح شده.
در رقم های اصلاح شده امروزی مواد غیر تغذیه در سورگوم به میزان بسیار کم یا اصلا وجود ندارد. وجود تانن به میزان 1-2 درصد در رقم های اصلاح شده سورگوم توانایی هضم بالاتری را در جیره غذایی دام ها ایجاد میکنه.
در گزارشی از خبرگزاری صدا و سیما دو عامل 1) عدم آشنایی با سورگوم و 2) نبود بازار برای فروش سورگوم را از عواملی که موجب عدماستفاده سورگوم در تغذیه دام ذکر شده.
از خواص سورگوم در تغذیه دام این است که باعث افزایش تولید شیر و درصد چربی، پروتئین و لاکتوز شیر می شود.
وجود تانن در تغذیه دام ها باعث می شه که پروتئین ها و نشاسته از شکمبه راحت‌تر عبور کند و مشکلاتی که در اثر مصرف دانه های با اثر تخریب پذیری بالا مثل جو به وجود می آید رفع بشه.
نقش تانن در تغذیه دام ها مانند یک آنتی اکسیدان و آنتی بیوتیک است و از ایجاد اسیدوز جلوگیری می‌کند.
سورگوم هایی که ساقه نازک تری داشته باشند زودتر می‌توانند چین های بعدی رو به وجود بیارن. رشد سریعتر چین های دوم و سوم سرگوم به عواملی مثل ارتفاع، محل برش، مریستم های ساقه و رقمی که استفاده شده و همینطور رطوبت موجود در خاک بستگی داره.
در تحقیقاتی که بر روی ارزش غذایی سرگوم در چین اول و دوم صورت گرفته به این نتیجه رسیده‌اند که چین اول سورگوم پروتئین بیشتری از چین دوم داره؛ در عوض سیلوی چین دوم فیبر بیشتری داره اما هضم کردن سورگوم حاصل از چین اول ساده تر از چین دوم هست.
عموما مواد ضد تغذیه ای در سورگوم های جوان یا یخ زده تجمع پیدا می کنن و در انواع مختلف سورگوم متفاوت هستن. اگر میخواهید جیره سالمی با استفاده از سورگوم در تغذیه دام داشته باشین باید به موارد زیر توجه کنین :
تانن در واقع از دو عنصر تریپسین و تانین به وجود می‌آد که اثر مسمومیت آن در حیواناتی که تک معده ای هستند شدیدتر است.
اگر درصد تانن موجود در جیره غذای حیوانات بالا باشد دسترسی به پروتئین و کربوهیدرات را برای حیوانات محدود می کند. همینطور در گاوهای شیرده فرآیند شیردهی و تولید شیر را با اختلال ایجاد می‌کند و در نهایت باعث ایجاد مسمومیت در دام می شود.
هر چقدر که رنگ دانه سورگوم روشن‌تر و سفید تر باشد میزان تانن موجود در دانه های آن نیز کمتر است.
با وجود تمام مزیت هایی که گفته شد به طورکامل نمیتوان ذرت را از جیره دام ها حذف کرد. در گاوهای پر تولید درماه های اولیه شیردهی استفاده از جایگزینی سیلوی سورگوم به جای ذرت موجب کاهش شیر می شود؛ اما در سایر ماه ها و همچنین در گوسفند ها و بزها سیلوی سورگوم به خوبی می تواند با رعایت اصول جیره نویسی جایگزین سیلوی ذرت شود.
یکی از رقم های اصلاح شده معروف رقم می دریب هست این رقم در طی تحقیقاتی که انجام شده نشان داده که بدون هیچگونه کاهشی از مقدار شیر می‌تواند جایگزین ذرت شود.
دیدگاه های شما
سلام خسته نباشید من چند راس گاو دارم میشه به طور کامل از سورگوم در تغذیه دام استفاده کرد؟
مقاله خیلی خوبی بود.ممنون از شما
درود بر شما خوشحالیم که مفید بوده
درود بر شما خوشحالیم که براتون مفید بود