با افزایش خشکسالی و کمبود آب تولید علوفه در ایران با چالش جدی برخورد کرده است. ۸۰ درصد هزینه های دامداری مربوط به تغذیه و خرید علوفه دام ها می باشد. با افزایش هزینه تولید علوفه با خشکسالی هزینه دامداری ها نیز افزایش پیدا کرده.
افزایش دما باعث شده که گیاهان علوفه‌ای عمر کوتاهی داشته باشند و از کیفیت آن ها کاسته شود. از باب دیگر تحریم ها و بالا رفتن قیمت اقلام غذایی تغذیه دام ها را برای دامداران مشکل کرده است.
در میان گیاهانی که برای تهیه علوفه در تابستان کشت می شوند، کاشت سورگوم بهترین انتخاب می باشد.
سورگوم با آب و هوای ایران به خوبی سازگاری دارد و در اغلب خاک ها قابلیت کشت آن وجود دارد. سورگوم حتی در خاک های شور و قلیایی نیز عملکرد مناسبی را نشان داده است. به همین دلیل امروز بر توسعه کشت این گیاه تاکید می شود.
سورگوم نام علمی گیاهی است که در ایران با نام جارو رشتی یا ذرت خوشه ای شناخته می شود. این گیاه از خانواده غلات است.
رتبه پنجم از نظر اهمیت به کاشت سورگوم بعد از گندم، جو، برنج، ذرت اختصاص پیدا کرده است.
بذر سورگوم کروی شکل میباشد و به رنگ های قرمز، سفید، سیاه و قهوه‌ای در بازار موجود می باشد، وزن این بذر از 35-10 میلی گرم متغییر است. سورگوم یک گیاه روز کوتاه می باشد.
ریشه گیاه سورگوم به صورت افشان می باشد. ریشه های افشان در حجم زیادی از خاک نفوذ می کند، بنابراین توانایی جذب رطوبت و مواد غذایی بیشتری را دارند. پنجه زنی قوی این گیاه سبب می شود که روی هر بوته چندین ساقه تشکیل شود.
ساقه های آن مانند سایر غلات باریک، محکم و گره دار است. ارتفاع سورگوم بیش از یک متر و گاها به دو متر هم می رسد. برگ های سورگوم کشیده، پهن هستند و تعداد آنها زیاد است.
سورگوم شباهت فراوانی به ذرت دارد. برای تشخیص تفاوت برگ های سورگوم و ذرت به دو نکته توجه کنید:
برگ سورگوم کوتاه تر و باریک تر از برگ ذرت است.
رگبرگ های سورگوم برجسته تر از رگبرگ های برگ ذرت است.
میانگین پروتئین موجود در آن ۱۰ درصد است. همچنین درصد کمی کلسیم، چربی، شکر در سورگوم وجود دارد. فیبر و فسفر موجود در سورگوم با ذرت برابری می کند.
کاشت سورگوم در اکثر مناطق انجام می شود. مناطق معتدل و گرم و خشک سازگاری خوبی با این گیاه دارند. برای تولید یک کیلوگرم ماده خشک سورگوم به حدود ۳۳۰ لیتر آب نیاز است که در مقایسه با سایر غلات مانند ذرت، جو و گندم بسیار کمتر است.
در صورت قرارگیری در دوره خشکسالی و کم آبی رشد سورگوم متوقف شده و با شروع بارندگی و آبیاری مجدد رشد و نمو خود را آغاز میکند.
این گیاه در مقابل رطوبت بیش از حد مقاوم است و در برابر پوسیدگی ریشه و امراض مختلف سر سختی خوبی از خود نشان می دهد. همچنین گیاه سورگوم نسبت به شوری آب و خاک که گاها منجر به مسمومیت خاک میشود مقاومت بالایی نشان می دهد.
از دانه سورگوم در تهیه غذای طیور، انسان و دام استفاده می شود. همچنین دانه های آن در صنایع ساخت الکل و نشاسته استفاده می شود.
ساقه های سورگوم دارای مقادیر بسزایی قند می باشد؛ اما استخراج قند به صورت کریستال از آن مشکلات زیادی را در بر دارد.
از شیره قندی این گیاه در تهیه شربت استفاده میکنند. هم چنین در صنایع کمپوت سازی، تولید نوشابه و یا طعم دهنده های دارو و… بهره بری بالایی دارد.
علت محبوبیت آن در صنایع مقاومت قندی آن در برابر بلورین شدن است. قند سورگوم شیرین در طی گذر زمان مانند سایر قند ها به راحتی شکرک نمیزد. عملکرد این سورگوم بیشتر از سایرین است و می توان از آن برای تولید علوفه سبز بهره برد.
مورد مصرف در تغذیه دام به صورت تازه، سیلو و چرای دامی است. ساقه های آن آبدار و شیرین است. قدرت پنجه زنی آن نسبت به سایر سورگوم ها بیشتر است.
همانطور که از نام آن مشخص است در تهیه جارو از آن استفاده میشود.
نام علمی آن سودان گراس است که ساقه های زیاد و باریک دارد. مناسب مصرف دام می باشد.
ساقه هایی با موم فراوان دارد که در صنعت آرایشی و تولید چسب قابل استفاده است.
از دانه های آن به عنوان دانه آجیلی استفاده می کنند.
» بیشتر بخوانید : زئولیت در کشاورزی
کمتر از از دو درصد تانن در خوراک علوفه می تواند باعث جذب بیشتر پروتئین و نشاسته در خوراک دام شود. تانن تولید پروتئین در گوشت و شیر را افزایش میدهد و شیر را غنی از لاکتوز میسازد، به علاوه درصد چربی شیر رو به بهبود میبرد.
ظرفیت بالای تولید
کمبود وابستگی به تأسیسات پرهزینه
مصرف آب کمتر نسبت به علوفه دامی دیگر
استفاده به روش های مختلف سیلویی، علوفه تر، علوفه خشک و چرای مستقیم دامی
بالاتر بودن کیفیت از علوفه مشابه
علوفه بیشتر در مدت زمان کمتر تولید می شود.
نسبت برگ به ساقه بیشتر است سبب افزلیش عملکرد از فتوسنتز می شود.
پایین بودن میزان ضایعات برگی سبب افزلیش بهره بری می شود.
به دلیل ریشه های افشان در غرقاب شدن مقاومت بالایی دارد.
در کشور ما کاشت سورگوم با هدف تامین نیاز غذایی دام ها انجام می شود و از واریته های با عملکرد بالا که تولید علوفه بالایی دارند استفاده می شود. اما در برخی از کشور ها در صنایع تولید نشاسته و الکل سازی نیز از آن بهره می برند.
ارزش تغذیه‌ای سورگوم کمتر از ۱۰درصد ارزش غذایی ذرت در جیره‌های طیور است. اما میتوان این غله را در جیره‌های طیور بطور کامل جایگزین ذرت نمود و با سایر اجزای خوراکی طبق فرمول توازن ایجاد کرد.
پروفایل اسید‌های آمینه سورگوم نسبت به ذرت کامل‌تر بوده و مکمل اسید‌های آمینه کنجاله سویا شناخته شده است. اما اگر واریته ها اصلاح شده نباشد به دلیل وجود تانن بیش از حد در جیره طیور به صورت محدود استفاده می شود.
در واریته های اصلاح شده سورگوم میتوان در جیره جوجه‌های گوشتی و مرغان تخم‌گذار بیش از ۷۰درصد و در خوراک بوقلمون ۵۵درصد ذرت را با سورگوم جایگزین کرد.
پایه وجود سورگوم نشاسته است که هضم آن به آرامی انجام می شود و میتوان از سورگوم در تولید نان های سبوس دار و تولید ماکارانی بهره برد.
گلوتن احتمال بیماری گوارشی سیلیاک را افزایش میدهد؛ در سورگوم نسبت به سایر غلات به مقدار ناچیزی گلوتن وجود دارد.
 |
زمانی که گیاه بر روی سطح خاک مشاهده می شود با توجه به درجه حرارت خاک، عمق کاشت و میزان رطوبت محیط در هفته اول کاشت، جوانه زنی آغاز میشود. تاریخ کشت و انتخاب عمق کشت در زمان و اندازه جوانه تاثیر زیادی دارد.
زمان کشت را باید طوری انتخاب کرد که مراحل اولیه رشد سورگوم در درجه حرارت ملایم و گلدهی قبل یا بعد از از اوج گرمای تابستان باشد.
اگر کشت گیاه زودتر از از موعد انجام شود جوانه زنی به تاخیر افتاده و بذر اولیه توسط میکروارگانیسم های خاکزی آسیب می بیند. در این مرحله کنترل علف های هرز بسیار مهم است.
همانطور که از اسم آن مشخص است، سه برگ از سورگوم در این مرحله از چرخه ی زندگی سورگوم قابل مشاهده خواهد بود. شدت رشد در این مرحله میزان به درجه حرارت هوا وابسته است. این مرحله از رشد در حدود دو هفته بعد از از شکوفایی جوانه رخ می دهد.
یک مرحله آبیاری و مبارزه با آفت تریپس در این مرحله رشدی انجام می شود. کنترل علف هرز در این مرحله حائز اهمیت است زیرا میتواند آفات برگخوار را به گیاه منتقل کند.
یک هفته بعد از مرحله سه برگی، گیاه پنج برگی میشود. ریشه در زیر خاک در حال توسعه سریع است.
به همین علت مرحله به مرحله، زمان تکامل کوتاه تر می شود. در صورت از بین رفتن برگ ها در این مرحله از رشد سوگوم گیاه به طور کامل از بین نمی‌رود چرا که ریشه گیاه در عمق خاک نفوذ کرده و رشد مجدد برگ ها سریع تر است رشد اولیه صورت می گیرد.
در صورت از بین نبردن علف های هرز و به وجود آمدن رقابت ریشه‌ای میزان ماده خشک گیاه که از این مرحله به بعد ذخیره سازی آن آغاز میشود به شدت کاهش پیدا میکند.
با گذشت یک ماه از مرحله جوانه زنی، رشد رویشی و تولید برگ کم شده و تولید خوشه آغاز می شود. در این مرحله جذب مواد غذایی با سرعت بیشتری انجام می شود. بنابراین دسترسی به آب مواد غذایی برای رشد و نمو سریعتر امری ضروری است.
برگ پرچم آخرین برگی است که شکوفا می شود. در این مرحله از چرخه ی رشد سورگوم تقریباً تمام برگ ها به طور کامل رشد کردند، جذب نور و عمل فتوسنتز به حداکثر رسیده و خوشه در حال توسعه بیشتری قرار دارد.
امکان از بین رفتن ۵ برگ اول در این مرحله از دوره ی رشد سورگوم وجود دارد. شمارش برگ ها از بالا انجام می شود؛ برگ پرچم مبدا شمارش خواهد بود.
تا این مرحله از چرخه ی رشد، سورگوم نیمی از پتاسیم مورد نیاز خود را جذب کرده است. در صورت رشد شته در مزرعه مبارزه با آنها در این مرحله انجام می شود.
در این مرحله رشد سورگوم ساقه به اتمام رسیده و غنچه گل (خوشه) شروع به خارج شدن از غلاف برگ پرچم میکند. تنش رطوبتی و استفاده از علف کش ها از خروج خوشه جلوگیری می کند؛ گرده افشانی در این مرحله گل دهی مختل خواهد شد.
بعد از ظهور خوشه بعد از گذشت حدود یک هفته زمان، ۵۰ درصد بوته های مزرعه به گل می رسند و تقریباً نیمی از وزن خشک گیاه تولید شده است. در این مرحله حدود ۷۰% فسفر، حدود ۶۵ درصد نیتروژن و ۸۰ درصد پتاسیم وارد گیاه شدند.
باید توجه داشت که با شکوفایی، زمان تشکیل بذر نیز آغاز میشود. بنابراین هرگونه خلل در رشد گیاه و تعداد بوته ها از این مرحله به بعد قابل جبران نخواهد بود. تنش رطوبتی بالا منجر به پر نشدن خوشه ها می شود.
در این مرحله از رشد سورگوم وزن ساقه بیشتر می شود و دانه ها به سرعت پر می شوند اما وزن آنها کم است.
برگ های پایینی از دست رفته و ۱۰ الی ۱۲ برگ فعال باقی می ماند. زمان کاشت باید به طوری تنظیم شده باشد که رسیدن دانه به سر ماه مواجه نشود. اگر از ارقام سیلویی سورگوم استفاده کرده اید در این مرحله برداشت را انجام دهید.
در این دوره از رشد سورگوم ساقه وزن خود را از دست می دهد و میزان وزن خشک دانه بالاتر می رود. درصورت تنش رطوبتی و تنش سرمایی دانه ها سبک و چروک می شوند.
رقم های مختلف سورگوم طول دوره رشدی متفاوتی دارند؛ بنابراین زمان برداشت آنها یکی نیست.
هرچه از ارقام زودرس تر استفاده کنید تعداد دانه ها در خوشه کمتر خواهد بود؛ به همین دلیل میزان واریته های زودرس را با تراکم کاشت بالاتری نسبت به واریته‌های دیررس انجام دهید.
مناسب برای مناطق معتدل گرم و گرم و خشک می باشد. این رقم سورگوم علوفه ای است. در دو چین برداشت می شود.
یک رقم زودرس است. برای چرای مستقیم و علوفه تازه استفاده می شود؛ برای سیلو و تولید علوفه خشک نیز میتوان از آن استفاده کرد. در شرایط مناسب کاشت سه چین نیز می توان از آن برداشت کرد. عملکرد علوفه خشک آن ۲۱ تن در هکتار می باشد.
یک رقم جدید از سورگوم علوفه‌ای است که برای مناطق گرم مناسب می باشد.
سورگوم دانه‌ای است و برای کاشت در مناطق گرم و خشک، سرد و معتدل استفاده می شود.
سورگوم دانه‌ای است و برای مناطق گرم و خشک استفاده می شود.
انتخاب رقم مناسب کشت بسته به شرایط منطقه ای اولین گام است. در ایران کاشت سورگوم دانه ای، علوفه ای و جارویی مرسوم است.
بذر مورد نیاز سورگوم حدود ۲۰ کیلوگرم در هکتار توصیه می شود که ممکن است در رقم های مختلف کمتر یا بیشتر باشد.
بهترین راه برای در نظر گرفتن تراکم کاشت 250-300 هزار بوته در هکتار است. بذر کیمیا، پیام و سپیده در سورگوم دانه ای و بذر پگاه و اسپید فید در سورگوم علوفه در کشت سورگوم، مورد استفاده است.
میزان بذر مصرفی با توجه به قوه نامیه بذر و نوع بذر میتواند افزایش یا کاهش داشته باشد. عموما قوه نامیه بذر باید از ۸۵ درصد به بالا باشد.
بهترین روش کشت سورگوم، کشت ردیفی است. میتوان از دستگاه ردیف کار گندم (بذر کار ردیفی) برای کشت استفاده کرد.
برای کاشت گیاه سورگوم باید به مواردی مانند درجه حرارت، میزان رطوبت، حاصلخیزی خاک و شرایط اقلیمی دیگر در نظر گرفته شود. جوانه زنی سورگوم زمانی اتفاق می افتد که درجه حرارت خاک بین ۲۰ تا ۳۰ درجه سانتی گراد باشد.
در تمام بافت ها قابل کشت است اما بهترین عملکرد را در خاک های آبرفتی عمیق با حاصلخیزی بالا دارد. گیاه سورگوم را میتوان در خاک های شور و قلیایی که حتی ph آنها به ۸ تا ۹ می‌رسد نیز کشت کرد.
خاک های متعادل با اسیدیته ۶_۸ مناسب کشت این گیاه است.
نور 10 ساعت در روز برای رشد گیاه مناسب است؛ البته بسته به نوع واریته میزان نیاز نوری متفاوت خواهد بود.
بسته به رطوبت و بافت خاک عمق کاشت مشخص می شود؛ عموما عمق ۳ الی ۵ سانتی مترمناسب می باشد. در خاک های سبک عمق کاشت کمتر و در خاکهای سنگین عمق خاک بیشتر می شود. در این مورد بعد از گرفتن آزمایش خاک باید با مشاور خود صحبت کنید.
فاصله مناسب ردیف ها بسته به انتخاب شما در نوع برداشت دارد. در برداشت های مکانیزه سورگوم فاصله بین ردیف ها ۶۵ سانتیمتر وفاصله ی روی ردیف 10سانتی متر باید تنظیم شود. در برداشت های دستی فاصله ردیف ها ۵۰ سانتیمتر است.
قدرت اولیه گیاه به میزان دما اولیه خاکی که بذر در آن جوانه میزند وابسته است. سورگوم در مناطقی که دمای متوالی محیط آن طی یک فصل بین 21-36 درجه سانتی گراد است رشد و نمو مناسب دارد. حداقل درجه حرارت خاک برای آغاز جوانه زنی ۱۶ درجه می باشد.
بعد از ظهور جوانه، سورگوم به دمایی حدود 30 درجه احتیاج دارد تا بتواند به رشد نسبی خود برسد. در دمای کمتر از ۱۶ درجه رشد گیاه کم شده و اگر برای مدت زیادی در دمای زیر 10 درجه قرار بگیرد به کلی ازبین خواهد رفت. زمان بین گل دادن تا بلوغ فیزیولوژیکی زمان حساسی می باشد که باید شرایط دمایی خنک برای گیاه فراهم شود.
ابتدا زمین را شخم عمیق زده شود. اگر زمین زیر کشت نباشد یک شخم عمیق در پاییز انجام می شود و یک شخم سطحی نیز در بهار زده میشود؛ اما اگر زمین زیر کشت باشد بعد از برداشت به وسیله دستگاه نوتیلیج اقدام به شخم زمین می شود.
سپس کود های مورد نیاز را طبق آزمایش خاک به زمین اضافه و به کمک دیسک سطحی آنها را با خاک ترکیب می شود و در آخر باید زمین تسطیح شود. سپس زمین را کرت بندی یا شیار بندی کنید. انتخاب نوع بستر کاشت بسته به نوع آبیاری (غرقابی-قطره ای) انجام می شود.
بذر ها را قبل از کاشت با کنه کش و قارچ مناسب ضد عفونی و بذرمالی کنید.
زمان کاشت سورگوم در مناطق گرم در جنوب ایران اسفند ماه، مناطق نیمه گرم فروردین ماه، مناطق معتدل اردیبهشت ماه و زمان کشت در مناطق سردسیر نیمه دوم خرداد ماه توصیه می شود.
برخی از کشاورزان ترجیح می‌دهند که بعد از کشت و برداشت گندم و جو، اقدام به کشت سورگوم کنند، اما قابل توجه است که تاخیر در زمان کاشت سورگوم باعث کاهش عملکرد می شود.
سورگوم در بیشتر مناطق ایران قابلیت کشت دارد. عموماً در مناطق گرم و خشک یا معتدل کشت می شود اما در مناطق مرطوب و سرد نیز با رعایت زمان مناسب کشت امکان کشت سورگوم در اواخر بهار یا اوایل تابستان وجود دارد.
کود مناسب هر مزرعه توسط نتیجه آزمون خاک تجویز می شود تا گیاه بتواند تمام عناصر مورد نیاز خود برای رشد را دریافت کند. کمبود عناصر درخاک، موجب کاهش عملکرد شده و بیش بود عناصر در خاک، سبب بروز مسموميت و در نهایت خسارت های احتمالی می شود.
۲۰۰ کیلوگرم فسفات آمونیوم یا ۱۵۰ کیلوگرم فسفات تریپل قبل از کاشت هنگام آماده سازی زمین استفاده شود.
۱۰۰ کیلوگرم سیلیکات پتاسیم یا ۱۵۰ سولفات پتاسیم هنگام کاشت استفاده شود.
۳۰۰ کیلوگرم اوره که یک سوم آن در ابتدا فصل و مابقی به شکل سرک در دو نوبت ، زمان ۵ برگی و شروع گلدهی ، مورد استفاده قرار می گیرد.
سورگوم نیز مانند سایر غلات به افزایش نیتروژن در خاک پاسخ مثبتی میدهد و نیتروژن به اندازه موجب افزایش کیفیت علوفه خواهد شد.
توجه داشته باشید که مصرف بیش از حد عناصر موجب مسمومیت خاک و گیاه می شود، حتی در صورت رشد گیاه میتواند گیاه را سمی کند برای مثال وجود ازت بیش از حد مجاز، موجب تجمع ماده سمی اسید پروسیک در گیاه می شود و برای دام خطر آفرین است.
بنابراین راهکار مناسب برای حفظ کیفیت علوفه در کنار جلوگیری از سمیت گیاه استفاده از آزمایش خاک و نظریه کارشناس متخصص برای کود دهی به زمین سورگوم می باشد.
همانطور که گفته شد سورگوم دارای ریشه های پهن و کوتاه اما حجیم است. ریشه های افشان این گیاه سبب جذب بیشتر رطوبت می شود. همچنین ساقه ها و برگ های این گیاه از پوشش مومی که عایق کوتیکول میباشد تشکیل شده و تلفات آبی را کاهش می دهد.
سورگوم نیاز آبی خود را تا نزدیک به عمق یک متری جذب می کند. در صورت ظهور خشکی، گیاه سورگوم به نوعی خود ایمنی ایجاد می کند؛ برگ های خود را دور ساقه جمع کرده و از تبخیر آب جلوگیری می کند.
در صورت تشدید بی آبی، گیاه سورگوم مدت طولانی ای به خواب رفته و اندام داخلی را تازه نگه میدارد و به محض رفع تنش آبی و سیراب شدن، سورگوم به رشد خود ادامه می دهد.
به طور کلی سورگوم گیاه کم آب و قانعی می باشد. مهمترین زمان برای آبیاری سورگوم در زمان گلدهی می باشد که به تنش آب بسیار حساس است.
توصیه میشود آبیاری های اولیه سورگوم در فواصل ۳ روزه باشد تا ریشه زنی و تغذیه گیاه به خوبی انجام شود و مقاومت گیاه در برابر حملات ابتدایی بیشتر و تحمل گیاه افزایش یابد.
با رشد جوانه و شکوفایی، فاصله زمان آبیاری در سورگوم به طور تدریجی بیشتر شده و نیاز به آب کمتر می شود. قبل از رسیدن ارتفاع گیاه به ۵۰ سانتی متر جدول آبیاری سورگوم طوری تنظیم می شود تا آبدهی در نوبت های ۱۰ روزه انجام شود.
بعد از رشد گیاه میتوان مجدد فاصله آبیاری مزرعه سورگوم را افزایش داد. بعد از سبز شدن کامل گیاه در خاک های حاصلخیز تعویق تا چهار هفته در آبدهی ممکن است اما سرعت رشد گیاه با وجود تنش آبی کند میشود.
طی تحقیقاتی که انجام شده است نشان داده : (( مصرف متناوب آب شور و آب شیرین در آبیاری سورگوم عملکرد را کاهش نمی دهد و در شرایط کم آبی می تواند مفید واقع شود.))
وجین و مبارزه با علفهای هرز در تمام طول فصل کشت امری حیاتی است چرا که رقابت ریشه ای و جذب عناصر ریز مغذی توسط علف های هرز سبب کمبود هایی در تغذیه گیاه می شود.
علف های هرز مزارع سورگوم شباهت زیادی به علف هرز ذرت دارد. علف های هرز مزرعه سورگوم شامل خرفه، پیچک، تاجریزی و قیاق می باشند.
اولین وجین: با رشد گیاه و رسیدن ارتفاع آن به ۲۰ سانتی متر علف های هرز اولیه سورگوم شروع به رشد و نمو می کنند و اولین وجین در همین زمان باید انجام شد.
وجین دوم: با رسیدن ارتفاع گیاه به ۵۰ سانتی متر زمان وجین دوم فرا می رسد.
استفاده از علف کش ها در مزارع سورگوم مرسوم است اما در نهایت بر کیفیت محصول نهایی نیز اثر مخرب میگذارد.
بنابراین وجین دستی و مکانیکی علف های هرز سورگوم ارجعیت دارد. وجین با دستگاه کلتیواتور عموماً در مزارع بزرگ سورگوم قبل از ارتفاع گرفتن گیاه انجام می شود. بعد از رشد گیاه و بلند شدن ارتفاع، سورگوم بر روی علف های هرز سایه اندازی کرده و از رشد آنها جلوگیری می کند.
اگر انتخاب شما استفاده از علف کش ها باشد، علف کش آترازین به نسبت ۵/۱کیلوگرم در هکتار و علف کش توفوردی یا ارادیکان به نسبت یک لیتر در هکتار استفاده کنید.
گیاه سورگوم به دلیل وجود دیورین که بعد از تجزیه تولید اسید پروسیک میکند برای انسان و دام خطرناک است. این سم در اوایل صبح به بالاترین حد خود می رسد و در برگ های جوان تر بیشتر از ساقه وجود دارد.
وجود مسمومیت ذرت خوشه ای با رشد بیشتر ارتفاع ساقه، بیشتر می شود. بنابراین توصیه های گوش زد شده مشاوران کشت را جدی بگیرید!
نوع نگاه اقتصادی شما زمان برداشت را مشخص می کند. اگر ذرت خوشه ای را جهت مصرف دام برداشت می کنید، زمانی که ساقه و برگ این گیاه سبز و آبدار است برداشت کنید. میتوان از دستگاه برداشت چاپر ذرت در برداشت سورگوم از مزارع بزرگ استفاده کرد.
چرای مستقیم زمانی که ساقه حدود 1متر است انجام می شود. در استفاده از علوفه خشک، برداشت اولیه سورگوم قبل از رسیدن ارتفاع گیاه به 180سانتی متر انجام می شود. برای رسیدن به این زمان حدود دو ماه زمان از کاشت لازم است.
برش ساقه سورگوم در برداشت از ۱۵ سانتی متری سطح زمین انجام می شود. ارتفاع ساقه سورگوم برای برداشت در مناطق مختلف متفاوت است؛ در مناطق شرجی و مرطوب حداقل ارتفاع برای برداشت سوگوم ۱۰ سانتی متر و در مناطق گرم و خشک که -کشت را به صورت دیم انجام می دهند- حداکثر ارتفاع برداشت از ۱۵ سانتی متر توصیه می شود.
تاخیر در کشت سورگوم موجب کاهش عملکرد در رشد مجدد گیاه می شود و چین های دوم و سوم نسبت به چین اول کاهش عملکرد خواهند داشت.
مدت زمان رسیدن سورگوم بسته به رقم آنها متفاوت می باشد. سورگوم های زودرس ۵۰ تا ۷۵ روز، سورگوم های متوسط رس ۷۵ تا ۱۰۰ روز، متوسط رس تا دیر رس ۱۰۰ تا ۱۲۵ روز و سورگوم های دیررس ۱۲۵ تا ۱۵۰ روز زمان برای رسیدن نیاز دارند. در جهت خرید رقم مناسب برای منطقه خود حتماً با یک مشاور صحبت کنید.
میزان برداشت محصول به عوامل زیادی بستگی دارد مانند:
نوع رقم کاشته شده
سطح حاصل خیزی خاک
شرایط آب و هوایی
در مقدار برداشت موثر است. سورگوم علوفه ای در ۲ یا ۳ چین حدود ۱۱۰ تا ۱۳۰ تن در هکتار علوفه ی تر تولید میکند. ۲۰ درصد این مقدار ماده خشک است.
کاشت پی در پی ذرت خوشه ای در خاک اثرات آللوپاتی بجای میگذارد و عناصر تا حدودی غیر قابل جذب می شوند. در برخی از کشورها بقایای مانده در زمین را با ماشین آلات خرد کرده و به خاک بر می گردانند تا ضمن افزایش کیفیت خاک از فرسایش های بادی و آبی جلوگیری کنند.
بهتر است بعد از برداشت سورگوم باقی مانده محصول توسط تراکتور و زیرو رو کردن خاک به زمین بازگردانده شود. در ایران کشت تناوبی محصولاتی مانند شبدر و یونجه و غلات دیگر در بین کشت های سورگوم توصیه می شود.
 |
دانه های سورگوم باید در رطوبت کمتر از 51 درصد ذخیره شوند. درصد رطوبت در تعیین مسیر برداشت مهم است. اگر سورگوم با سطح رطوبت پایین تر از 61 درصد برداشت شد، دانه ها را به محض ایجاد کانال های تهویه، در معرض هوا قرار دهید. تهویه سرد باعث کاهش رطوبت می گردد.
این نوع از تهویه براساس دمای زمان برداشت در دو تا سه مرحله انجام می شود. اگر دانه ها در رطوبتی بالاتر از 81 درصد برداشت شده اند، از یک خشک کن استفاده نمایید.
خشک کن با توجه به دستورالعمل های شرکت سازنده، باید به صورت مداوم تمیز شود. هوای گرم مورد استفاده نباید از 90 درجه سانتی گراد بالاتر برود. دانه ها را به محض خروج از خشک کن باید در جای خنک قرار داد.
در خوشه سورگوم ممکن است تا 3000 بذر تشکیل شود که وزن هزار دانه آن 16 تا 40 گرم می باشد.
آفات زیادی ممکن است به مزارع سورگوم حجوم بیاورند آفاتی مثل کرم طوقه، کرم ساقه خوار و کرم برگ خوار اما مهمترین آنها سه مورد گفته شده اند:
1. مگس سورگوم: زیان بارترین آفت مزارع سورگوم مگس می باشد. این آفت بیشتر در مناطق گرم شیوع دارد.
2. شته مزارع سورگوم : این آفت در مراحل اولیه رشد در کشت بهاره که رطوبت بالا و گیاه هنوز ریشه دوانی نکرده است بیشترین خسارت را وارد می نماید. بااستفاده از آفت کش متاسیستوکس به راحتی قابل کنترل می باشد .
 |
3. ملخ در مزارع سورگوم : نقاط کوچک سفید رنگ روی برگ حاکی از نیش ملخ است.
بیشترین آسیب را پرندگان به ذرت های خوشه ای و دانه های گل وارد می کنند. و باید برای آنها فکری سنجیده کرد که به زیست بوم و نسلشان نیز آسیبی نرسد.
در تمام جهان بیماری هایی مثل ویروس موزاییک، پوسیدگی سیاه برگ ها و لکه برگی در برگ های سورگوم دیده می شود؛ اما در ایران به جز لکه برگی و ویروس موزائیک بیماری های دیگری در مزارع سورگوم دیده نشده.
البته موارد ابتلا مزارع به این بیماری‌ها تعداد بالایی نداشته و در صورت تشخیص و مبارزه به موقع موجب افت زیاد عملکرد نمی شود.
آلودگی به این بیماری در مزارع سورگوم استان های بلوچستان، دزفول، کاشان و اصفهان گزارش شده اما بیشترین خسارت آن در کرج است که تا ۸۰ درصد خسارت وارد کرده است.
علائم بیماری در سورگوم به این صورت است که قبل از خوشه دهی گیاه هیچ گونه علائمی از بیماری وجود ندارد؛ اما پس از گلدهی دانه ای مشاهده نمی‌شود و فقط توده هایی به رنگ سیاه دیده میشود که اسپورهای قارچ هستند.
این بیماری در سیستان و بلوچستان، دزفول و اصفهان مشاهده شده است. میزان آلودگی مزارع سورگوم به این بیماری ۱۰ تا ۲۰ درصد گزارش شده دانه های آلوده به صورت خوشه بیرون آمده، در انتها کمی خمیده شده و به صورت شاخ در می آیند.
مبارزه شیمیایی با این بیماری در سورگوم تاثیرگذار نیست و راه حل رفع آن استفاده از تناوب زراعی می باشد.
این بیماری سورگوم در شهر رشت و مشهد گزارش شده است. علائم این بیماری شامل کوتاه شدن شدید گیاه، بدشکل شدن بوته ها، بی رنگ و مات شدن برگ ها، تورم رگبرگ ها و پیچیدگی بوته می باشد.
 |
بیماری لکه برگی سورگوم در کرج، مازندران و گیلان گزارش شده است. علائم بیماری ابتدا به صورت خال های کوچکی که به رنگ قرمز می باشد روی برگ دیده می شود. این لکه ها به تدریج باریک و مستطیلی شکل شده و بیشتر هم در محدوده ی رگ برگ دیده می شود و در نهایت موجب از بین رفتن کامل برگ ها می شود.
 |
لکه قهوه ای سورگوم هم کیفیت و هم کمیت محصول را کاهش می دهد. در تهران، کرج، ورامین، مازندران و گیلان گزارش این بیماری داده شده است.
علائم آن به صورت لکه های گرد بر روی برگ ها می باشد. این لکه ها به رنگ بنفش با حاشیه قهوه‌ای وجود دارد و بیشتر نیز در کنار رگبرگ ها دیده می شود.
حرف آخر:
کشت سورگوم مزایای خوبی داشت که در مقاله به آن اشاره شد؛ اما عموما کشاورزان به دو دلیل کشت سورگوم را پیشنهاد می کنند:
امکان کاشت سورگوم در تناوب با گیاهان دیگر مثل برنج، گندم جو و سود قابل توجه ای از کشت متناوب بدست می اید.
دانه های غنی از مواد مغذی سورگوم که امکان استفاده هم برای دام و هم برای طیور را دارد.
کم آب بودن سورگوم موجب رونق کشت وکار در زمان خشکسالی می شود.
دیدگاه های شما
بذر سورگوم کجا گیر میاد، ذرت علوفه ای بلال روش داره اما سورگوم نداره!
درود برشما. اگر سورگوم روش بذرگیری نداشت چطور تکثیر شده تا به حال! بله سورگوم مثل ذرت، بلال نداره اما در سورگوم بذرگیری از طریق دانه هایی هست که روی تاج سورگوم تشکیل میشه.
سلام کاشت سورگوم بیشتر در چه مناطقی انجام میشه؟ من قصد کشت سورگوم رو دارم میتونم از شما کمک بگیرم؟
درود بر شما بله لطفا فرم رو تکمیل کنید تا مشاوران ما با شما تماس بگیرن
به فرض کشت سورگوم انجام دادیم کجا بفروشیمش؟ چه فایده ای برام دام ها داره
درود برشما. خواص سورگوم برای دام رو میتونید توی سایت دهکده بخونید. و من باب فروش هم این روزا دامداران زیادی به خاطر نبود علوفه دارن، دام هاشونو از دست میدن پس بازارش مهیاست
بسیار سپاس‌گزارم