زئولیت کشاورزی ( انواع زئولیت کشاورزی + کاربردهای آن )

کاربردهای زئولیت کدامند؟

زئولیت کاربردهای متنوعی در صنعت و کشاورزی دارد. مثلاً در تصفیه آب های صنعتی هم از سنگ زئولیت استفاده می‌کند.

خاک زئولیت در صنایع کشاورزی در جیره غذایی دام و طیور، به عنوان بستر در کف مرغداری و تولید بلوک هایی از جنس سیمان کاربرد دارد. زئولیت پودری در تولید محصولات کشاورزی و محصولات دامی کاربرد دارد.

زئولیت همچنین در صنایع نفتی نیز کاربرد دارد. با استفاده از خواص زئولیت می توان محصولات سالم تری تولید کرد و یک چرخه اکولوژیکی را بین گیاهان، انسان و حیوانات به وجود آورد؛ که در نهایت به تولید مواد سالم‌تر، کاهش مواد و نهاده‌های شیمیایی منجر می شود.

چه مواد معدنی در زئولیت وجود دارد؟

عناصر زیادی در زئولیت موجود می باشند شامل:

پتاسیم، کلسیم، سدیم، آلومینیوم، منیزیم، سیلیسیوم، فسفر، گوگرد، مس، آهن و منگنز می باشد.

با توجه به این عناصر می توان گفت زئولیت بهترین مکمل غذایی برای دام و طیور و بهترین نوع کود معدنی به دلیل وجود املاح بی‌شمار می باشد که کاربرد کود زئولیت را گسترده کرده است.

خواص زئولیت کشاورزی بر خاک

1 ) یکی از بهترین کاربردهای زئولیت در کشاورزی، مربوط به خاک است. استفاده از آن در خاک موجب جلوگیری از آبشویی عناصر غذایی مختلف می شود. زیرا زئولیت این عناصر را در ساختار خود جذب کرده و حفظ می کند و زمانی که گیاه بدان نیاز داشته باشد به مرور زمان و در بلند مدت به خاک وارد می‌کند.

2 ) وجود زئولیت معدنی موجب افزایش قابلیت جذب آب و رطوبت می شود زیر ساختار متخلخل زئولیت آب و رطوبت را در خود نگه می دارد. رطوبت جذب شده توسط زئولیت از هوا و خاک، به صورت تدریجی آزاد شده و به خاک هدایت می شوند.

3 ) از جمله مزایای زئولیت کشاورزی در خاک بهبود تهویه خاک می باشد؛ بدین ترتیب اکسیژن کافی در خاک فراهم می‌شود.
عموما خاک هایی که در آن غلات و گیاهان غده ای -که مصرف کننده مواد غذایی در خاک هستند- کشت شده با کاهش مواد غذایی مواجه می شود و به مرور زمان موجب فقیر شدن خاک می‌شود. کابرد کود زئولیت موجب تقویت خاک و افزایش عناصر غذایی موجود در خاک خواهد شد.

4 ) یکی از ویژگی‌های زئولیت که در ادامه به آن اشاره خواهد شد خاصیت تبادل کاتیونی بالای زئولیت می باشد که نمی گذارد خاک فقیر شود.
به کاربردن کود زئولیت موجب تنظیم ph و اصلاح خاک های اسیدی می شود و این کار را از طریق جذب عناصری که به شدت اسیدی هستند مانند آلومینیوم و آهن انجام می دهد.

5 ) وجود زئولیت در خاک موجب فعالیت بیشتر میکروارگانیسم‌ها در نتیجه بهبود کیفیت خاک خواهد شد.
6 ) کاربرد زئولیت در کشاورزی برای خاک همچنین موجب تنظیم پتاسیم خاک و در نتیجه بهبود گیاهان و کیفیت میوه های آنها می شود.
7 ) شوری خاک با مصرف زئولیت در خاک به مقدار قابل توجهی کاهش می یابد.
8 ) با مصرف زئولیت مناسب برای کشاورزی، عناصر سمی موجود در خاک مانند آرسنیک، کادمیوم، روی، مس و سرب از خاک به زئولیت جذب می شود. در نتیجه موجب پاکسازی خاک از این عناصر سنگین خواهد شد.

9 ) استفاده از زئولیت در خاک موجب بهبود و تقویت خاکدانه می‌شود و به این ترتیب از کلوخه شدن خاک جلوگیری می کند.

در یک تحقیق منتشر شده در نشریه زراعت، تاثیر زئولیت را بر جذب پتاسیم و نیتروژن در زمان خوشه دهی گندم بررسی کرده اند.

شیوه انجام ازمایش به این نحو است که در دو زمین که فقر پتاسیم دارند؛ یکی بدون استفاده از زئولیت معدنی و در دیگری با استفاده از زئولیت فاکتور های جذب پتاسیم و ازت را مطالع کرده اند.

نتیجه این بررسی نشان داده استفاده از زئولیت موجب افزایش غلظت و جذب پتاسیم و ازت توسط دانه و کاه شده است. با افزایش جذب پتاسیم حمل  شیره‌ی پرورده حاصل از فتوسنتز به دانه افزایش داشته است. افزایش حمل شیره پرورده موجب افزایش فتوسنتز در نتیجه افزایش جذب  ازت شده است و در نهایت موجب افزایش عملکرد کاه و دانه در گندم شده است. این موضوع در بذر تمام گیاهان صدق می کند. حتی پیاز زعفران ( قیمت پیاز زعفران گلخانه ای ) نیز واکنش مثبتی به زئولیت نشان می دهد.

موارد استفاده از زئولیت در آب چیست؟

— همانطور که در قسمت قبلی گفته شد زئولیت آب زیادی را به خود جذب کرده و به تدریج آزاد می کند و همین کاربرد زئولیت در کشاورزی موجب صرفه‌جویی در مصرف آب خواهد شد. نیروی جاذبه بین مولکول های زئولیت با آب بسیار کم است؛ این باعث می‌شود زمانی که خشکی در خاک به وجود می آید، مولکول های آب به راحتی جدا شده و به سمت گیاه بروند.

— زئولیت پتاسیمی کشاورزی با جذب عناصر غذایی و ذخیره آن در ساختمان خود مانع از آبشویی آنها توسط آب های سطحی – آبیاری یا بارندگی – می‌شود؛ این موضوع تاثیر بسیاری بر حاصلخیزی خاک خواهد داشت.

— زئولیت پتاسیم کشاورزی با جذب عناصری که موجب شوری می شوند؛ باعث کاهش شوری در آب خواهد شد.

— کود زئولیت با وجود ساختار متخلخلی که دارد، حتی در مناطق کم آب نیز موجب صرفه جویی در مصرف آب می شود.

— سنگ معدنی زئولیت همانطور که موجب جذب عناصر سنگین از خاک و پاکسازی آن می شود؛ در آب نیز شرایط بهبود و پاکسازی را فراهم می‌کند.

— از زئولیت صنعتی در تولید فیلترهای تصفیه های آب استفاده می کنند؛ پاکسازی آب های آلوده شهری نیز استفاده می شود. در تحقیقاتی که انجام شده به این نتیجه رسیده‌اند که می‌توان پساب حاصل از کارگاه‌های گلاب‌گیری را با زئولیت پاکیزه کرد و دوباره مورد استفاده قرار داد.

اثرات فوق العاده زئولیت بر کودها!

— همانطور که در مقاله پوساندن سریع کود دامی توضیح دادیم استفاده از زئولیت در پوساندن کود دامی این فرایند را از ۴ تا ۵ ماه در روش سنتی به ۲۰ تا ۲۵ روز می رساند.

— استفاده از زئولیت پتاسیمی کشاورزی موجب از بین رفتن قارچ ها و سم های موجود در کودهای دامی، آلی و کمپوست ها نیز خواهد شد.

— مصرف زئولیت در کودهای کشاورزی به از بین بردن انگل ها و بذور علف هرزی که در کود های مختلف وجود دارد نیز کمک شایانی خواهد.

— آمونیاکی که در کودهای حیوانی وجود دارد عموماً برای گیاه بیش از اندازه و غیر قابل جذب می باشد؛ اما مصرف زئولیت کشاورزی باعث تبدیل این آمونیاک به اوره قابل جذب برای گیاه می شود و به این ترتیب در مصرف نیتروژن و کود اوره شیمیایی صرفه جویی خواهد شد.

— به دلیل اینکه خود زئولیت شامل املاح و مواد معدنی مختلف می باشد، استفاده از کود ها شیمیایی دیگر را به شدت کاهش می دهد.

— از نظر اقتصادی نیز کاهش استفاده از کودهای شیمیایی و استفاده از آن بسیار به صرفه می باشد.

موارد استفاده از زئولیت در کشاورزی و تولیدات گیاهی

به طور کلی کاربرد زئولیت در کشاورزی  موجب افزایش کمیت و کیفیت تولید محصولات کشاورزی خواهد شد که در زیر به چند مورد از آن اشاره کرده ایم:

1. کاربرد کود زئولیت موجب بالا رفتن عملکرد محصول و افزایش وزن محصولات به علت آزاد سازی مواد غذایی در زمان نیاز گیاه و در دسترس بودن عناصر غذایی می شود.
2. افزایش مواد غذایی در دسترس گیاه و هدایت آنها در مواقع ضروری به سمت ریشه های گیاه، موجب شادابی دائمی محصولات کشاورزی خواهد شد.
3. با افزایش کیفیت پوست خارجی محصولات کشاورزی موجب افزایش ویژگی انبارداری آنها خواهد شد و از فساد میوه ها در طی انبارداری جلوگیری می کند . همچنین زئولیت در انبار و سیلو کردن غلات نیز کاربرد فراوانی دارد و باعث جلوگیری از کپک زدن آنها در طی انبارداری خواهد شد.
4. یکی از ویژگی‌های مهم زئولیت ها این است که حاملان آفت کش ها و سم ها می باشند. زئولیت مواد معدنی و املاح فراوانی دارد که این املاح را به تدریج به خاک اضافه کرده و در نتیجه شاهد افزایش مواد معدنی گیاه خواهیم بود.
5. با افزایش املاح و مواد معدنی گیاه و کاهش مصرف کودهای شیمیایی ویژگی ظاهری گیاه و میوه ها مثل عطر، رنگ و حتی مواد مغذی که درون میوه ها وجود دارد بهبود پیدا می‌کند. شاخص‌های فیزیکی گیاه که شامل تعداد پنجه ها، قطر ساقه، ارتفاع شاخه و سطح برگ می باشد با استفاده از این کود معدنی بهبود پیدا می‌کند.
6. استفاده از زئولیت پتاسیمی در باغداری، ریزش شکوفه و ریزش میوه های نارس را کاهش می دهد.
   خاصیت تبادل یونی بالای کود زئولیت معدنی، موجب افزایش مقاومت گیاه در برابر بیماری‌های مختلف قارچی وباکتریایی خواهد شد.
7. زئولیت پتاسیمی کشاورزی رشد ریشه گیاهان را افزایش داده و موجب استقرار بهتر گیاه در خاک می شود.
8. زئولیت در باغ های میوه موجب استقامت بیشتر درخت در برابر کم آبی می‌شود.
9. تحقیقات نشان داده استفاده از زئولیت در غلات، سبزیجات و میوه ها موجب افزایش راندمان تولید محصول تا ۶۳ درصد نیز شده است.
10. یکی از از قارچ های شایع در محصولات کشاورزی آفلاتوکسین می باشد. به کاربردن زئولیت مانع از ایجاد سطح بالای آفلاتوکسین در محصولات کشاورزی می شود.

چرخه اکولوژیکی سالمی که با مصرف زئولیت در کشاورزی به وجود خواهد آمد.

در ویژگی های زئولیت گفته شد که مواد سمی آب و خاک را به خود جذب میکند در نتیجه ⇐ از وارد شدن مواد سمی به ریشه و برگ گیاه جلوگیری می شود ⇐ محصول سالم تری تولید می شود ⇐ دام و طیور از جیره غذایی سالمی استفاده می کنند.

به کاربردن زئولیت همراه با جیره غذایی دام وطیور ⇐ تولید پروتئین های حیوانی سالم =  تغذیه سالمتر جامعه.

فضولات دام هایی که در جیره غذایی خود از زئولیت و علوفه های سالم استفاده کردند سموم کمتری دارد به سرعت سفت و کلوخه نمی شود.

اوره کود دامی به سرعت در خاک جذب نمی‌شود زئولیت اوره را جذب کرده و به نیتروژن قابل استفاده برای گیاه تبدیل می‌کند ⇐ مصرف نهادهای شیمیایی در تولید محصولات کشاورزی کاهش می یابد ومحصولات تولید شده سالمتری خواهیم داشت.

دیگر کاربرد زئولیت در  کشاورزی:

1)مصرف زئولیت پتاسیمی برای گلدان های خانگی

زئولیت برای گلدان های خانگی تاثیری مشابه با حاصلخیز کننده به صرفه را دارد. تحقیقات نشان داده اضافه کردن ۲۵ درصد از این ماده به محیط کشت گلدان باعث رشد بهتر گلدان ها خواهد شد. طی تحقیقاتی دریافته اند که افزودن ۵۰ گرم زئولیت نسبت به 1.5لیتر (معادل با1.5 کیلوگرم) از کودهای دیگر عملکرد یکسانی را در گل داوودی داشته است!

اگر کشت زعفران در گلدان انجام داده اید این کود تاثیر خوبی بر افزایش کیفیت پیازها خواهد داشت.

2)کاربرد زئولیت در جیره غذایی دام و طیور

به کار بردن زئولیت در جیره غذایی جوجه های گوشتی باعث افزایش بازدهی از یک تا سه درصد می شود؛ بنابراین زمان رسیدن به اندازه مناسب برای فروش کاهش پیدا می کند و به این ترتیب سوددهی افزایش می یابد.
اگر تغذیه جوجه های تخمگذار با زئولیت انجام شود شاهد افزایش بازدهی تخم ها و همچنین سرعت بالاتری در تخمگذاری خواهیم بود.

3)مصرف زئولیت در استخر پرورش ماهی

یکی از مسائل حیاتی در استخرهای پرورش ماهی کنترل میزان امونیاک می باشد. برای جلوگیری از انباشت آمونیاک زیاد در استخرهای ماهی نیز می توان از زئولیت و خاصیت جذب آمونیاک آن بهره برد. زئولیت همچنین با افزایش اکسیژن موجود در آب موجب کاهش آسیب های کم بود اکسیژن در گوشت ماهی می شود و مرگ و میر ماهی ها را نیز کاهش می‌دهد.

کلام آخر:

همانطور که گفته شد، زئولیت خواص بیشمار فراوانی برای آب و خاک مزرعه شما و همینطور محیط زیست دارد. مصرف این کود به جای کود های شیمیایی قطعا به سلامت مزرعه یا باغ و محصولات شما کمک خواهد کرد و از طرفی سود مالی را نیز افزایش خواهد داد.