اگر یک نگاهی به آمار و ارقام بیاندازیم متوجه می‌شویم که روز به روز حاصلخیزی زمین های کشاورزی در ایران کاهش می یابد. کشت روز افزون در خاک‌هایی که حاصلخیزی پایین دارند، بدون گرفتن آزمایش خاک کشاورزی و بدون اطلاع از وضعیت عناصر موجود در خاک؛ از طرف دیگر کارایی پایین نهادهای شیمیایی، موجب از دست رفتن بیشتر مواد غذایی موجود در خاک می‌شود و خاک های زیر کشت روز به روز فقیر تر خواهند شد.
در این مقاله به کاربرد زئولیت در کشاورزی به عنوان راه حل برخی از مشکلات از جمله فقر در زمین های کشاورزی و استفاده بیش از حد نهاده های کشاورزی؛ که علاوه بر افزایش حاصلخیزی خاک ها خواص شگفتی نیز دارد! میپردازیم.
زئولیت یک ماده معدنی است که ساختار آن به شکل متخلخل می باشد و دارای منافذی است. منافذ موجود در آن با منافذ رس متفاوت است. در رس اجازه ورود و خروج و جا به جایی مولکول ها به راحتی داده می شود؛ اما در این ماده معدنی خلل و فرج ساختار محکم تری دارند.
زئولیت با ساختار متخلخل خود آب را در خود جذب می کند و آن را برای طولانی مدت در ساختار خود حفظ می کند. زئولیت معدنی قادر است رطوبت را از هوا نیز جذب کند؛ در طول روز که سطح رطوبت خاک کاهش می یابد یا در مناطق کم آب، آب جذب شده در زئولیت به تدریج در خاک آزاد می شود و در شب که هوا خنک تر می شود زئولیت دوباره از خاک و هوا رطوبت را به ساختمان خود جذب می کند.
زئولیت از دو کلمه سنگ و جوشیدن در زبان یونانی به وجود آمده است. علت این نامگذاری آن است که وقتی زئولیت جوشانده شود از آن مقداری آب خارج می شود.
برای خرید زئولیت کشاورزی بر روی راه های ارتباطی ما در زیر کلیک کنید.
زئولیت کاربردهای متنوعی در صنعت و کشاورزی دارد. مثلاً در تصفیه آب های صنعتی هم از سنگ زئولیت استفاده میکند.
خاک زئولیت در صنایع کشاورزی در جیره غذایی دام و طیور، به عنوان بستر در کف مرغداری و تولید بلوک هایی از جنس سیمان کاربرد دارد. زئولیت پودری در تولید محصولات کشاورزی و محصولات دامی کاربرد دارد.
زئولیت همچنین در صنایع نفتی نیز کاربرد دارد. با استفاده از خواص زئولیت می توان محصولات سالم تری تولید کرد و یک چرخه اکولوژیکی را بین گیاهان، انسان و حیوانات به وجود آورد؛ که در نهایت به تولید مواد سالمتر، کاهش مواد و نهاده‌های شیمیایی منجر می شود.
عناصر زیادی در زئولیت موجود می باشند شامل:
پتاسیم، کلسیم، سدیم، آلومینیوم، منیزیم، سیلیسیوم، فسفر، گوگرد، مس، آهن و منگنز می باشد.
با توجه به این عناصر می توان گفت زئولیت بهترین مکمل غذایی برای دام و طیور و بهترین نوع کود معدنی به دلیل وجود املاح بیشمار می باشد که کاربرد کود زئولیت را گسترده کرده است.
زئولیت پتاسیمی دارای ویژگی تبادل کاتیونی ( به عناصر دارای بار مثبت کاتیون گفته می شود ) در خود می باشند و عناصر کاتیون مثل NH4 و K ( عنصر پتاسیم ) را به خوبی جذب می کند. عنصر K از جمله عناصر ضروری در کشت آرمانی زعفران و کشت گندم و دیگر گیاهان زراعی پر مصرف می باشد.
این دو عنصر از جمله عناصری هستند که آبشویی فراوانی داشته و عموما به وسیله آب های سطحی از دسترس گیاه خارج میشوند؛ زئولیت به واسطه خاصیت جذب کاتیونی که دارد این املاح را به خود جذب کرده و به تدریج و در صورت نیاز گیاهان آنها را آزاد می کند و در اختیار گیاه قرار می دهد.
این ماده معدنی عناصری که توسط گیاه قابل جذب نیستند مانند مس، فسفر و پتاسیم که کاتیون هستند را به خود جذب کرده و در زمان مورد نیاز که این عناصر در دسترس گیاه وجود نداشته باشند آنها را به خاک آزاد می کند.
در واقع ویژگی جذب کاتیونی زئولیت کشاورزی است که موجب جذب عناصر سنگین آب و خاک (که در قسمت بالا به آن اشاره شد) می شود و از ورود این مواد به به چرخه محیط زیست جلوگیری میکند. این عناصر سنگین عموماً از آلودگی‌های کارخانه‌ها، صنایع و آب‌های شهری به وجود می‌آیند و با افزایش مقدار این عناصر آب غیرقابل استفاده می شود؛ با کمک کاربرد کود زئولیت می توان این آب ها را پاکسازی کرد.
1 ) یکی از بهترین کاربردهای زئولیت در کشاورزی، مربوط به خاک است. استفاده از آن در خاک موجب جلوگیری از آبشویی عناصر غذایی مختلف می شود. زیرا زئولیت این عناصر را در ساختار خود جذب کرده و حفظ می کند و زمانی که گیاه بدان نیاز داشته باشد به مرور زمان و در بلند مدت به خاک وارد میکند.
2 ) وجود زئولیت معدنی موجب افزایش قابلیت جذب آب و رطوبت می شود زیر ساختار متخلخل زئولیت آب و رطوبت را در خود نگه می دارد. رطوبت جذب شده توسط زئولیت از هوا و خاک، به صورت تدریجی آزاد شده و به خاک هدایت می شوند.
3 ) از جمله مزایای زئولیت کشاورزی در خاک بهبود تهویه خاک می باشد؛ بدین ترتیب اکسیژن کافی در خاک فراهم می‌شود.
عموما خاک هایی که در آن غلات و گیاهان غده ای -که مصرف کننده مواد غذایی در خاک هستند- کشت شده با کاهش مواد غذایی مواجه می شود و به مرور زمان موجب فقیر شدن خاک می‌شود. کابرد کود زئولیت موجب تقویت خاک و افزایش عناصر غذایی موجود در خاک خواهد شد.
4 ) یکی از ویژگی‌های زئولیت که در ادامه به آن اشاره خواهد شد خاصیت تبادل کاتیونی بالای زئولیت می باشد که نمی گذارد خاک فقیر شود.
به کاربردن کود زئولیت موجب تنظیم ph و اصلاح خاک های اسیدی می شود و این کار را از طریق جذب عناصری که به شدت اسیدی هستند مانند آلومینیوم و آهن انجام می دهد.
5 ) وجود زئولیت در خاک موجب فعالیت بیشتر میکروارگانیسم‌ها در نتیجه بهبود کیفیت خاک خواهد شد.
6 ) کاربرد زئولیت در کشاورزی برای خاک همچنین موجب تنظیم پتاسیم خاک و در نتیجه بهبود گیاهان و کیفیت میوه های آنها می شود.
7 ) شوری خاک با مصرف زئولیت در خاک به مقدار قابل توجهی کاهش می یابد.
8 ) با مصرف زئولیت مناسب برای کشاورزی، عناصر سمی موجود در خاک مانند آرسنیک، کادمیوم، روی، مس و سرب از خاک به زئولیت جذب می شود. در نتیجه موجب پاکسازی خاک از این عناصر سنگین خواهد شد.
9 ) استفاده از زئولیت در خاک موجب بهبود و تقویت خاکدانه می‌شود و به این ترتیب از کلوخه شدن خاک جلوگیری می کند.
در یک تحقیق منتشر شده در نشریه زراعت، تاثیر زئولیت را بر جذب پتاسیم و نیتروژن در زمان خوشه دهی گندم بررسی کرده اند.
شیوه انجام ازمایش به این نحو است که در دو زمین که فقر پتاسیم دارند؛ یکی بدون استفاده از زئولیت معدنی و در دیگری با استفاده از زئولیت فاکتور های جذب پتاسیم و ازت را مطالع کرده اند.
نتیجه این بررسی نشان داده استفاده از زئولیت موجب افزایش غلظت و جذب پتاسیم و ازت توسط دانه و کاه شده است. با افزایش جذب پتاسیم حمل شیره‌ی پرورده حاصل از فتوسنتز به دانه افزایش داشته است. افزایش حمل شیره پرورده موجب افزایش فتوسنتز در نتیجه افزایش جذب ازت شده است و در نهایت موجب افزایش عملکرد کاه و دانه در گندم شده است. این موضوع در بذر تمام گیاهان صدق می کند. حتی پیاز زعفران ( قیمت پیاز زعفران گلخانه ای ) نیز واکنش مثبتی به زئولیت نشان می دهد.
— همانطور که در قسمت قبلی گفته شد زئولیت آب زیادی را به خود جذب کرده و به تدریج آزاد می کند و همین کاربرد زئولیت در کشاورزی موجب صرفه‌جویی در مصرف آب خواهد شد. نیروی جاذبه بین مولکول های زئولیت با آب بسیار کم است؛ این باعث می‌شود زمانی که خشکی در خاک به وجود می آید، مولکول های آب به راحتی جدا شده و به سمت گیاه بروند.
— زئولیت پتاسیمی کشاورزی با جذب عناصر غذایی و ذخیره آن در ساختمان خود مانع از آبشویی آنها توسط آب های سطحی – آبیاری یا بارندگی – می‌شود؛ این موضوع تاثیر بسیاری بر حاصلخیزی خاک خواهد داشت.
— زئولیت پتاسیم کشاورزی با جذب عناصری که موجب شوری می شوند؛ باعث کاهش شوری در آب خواهد شد.
— کود زئولیت با وجود ساختار متخلخلی که دارد، حتی در مناطق کم آب نیز موجب صرفه جویی در مصرف آب می شود.
— سنگ معدنی زئولیت همانطور که موجب جذب عناصر سنگین از خاک و پاکسازی آن می شود؛ در آب نیز شرایط بهبود و پاکسازی را فراهم میکند.
— از زئولیت صنعتی در تولید فیلترهای تصفیه های آب استفاده می کنند؛ پاکسازی آب های آلوده شهری نیز استفاده می شود. در تحقیقاتی که انجام شده به این نتیجه رسیده‌اند که می‌توان پساب حاصل از کارگاه‌های گلاب‌گیری را با زئولیت پاکیزه کرد و دوباره مورد استفاده قرار داد.
— همانطور که در مقاله پوساندن سریع کود دامی توضیح دادیم استفاده از زئولیت در پوساندن کود دامی این فرایند را از ۴ تا ۵ ماه در روش سنتی به ۲۰ تا ۲۵ روز می رساند.
— استفاده از زئولیت پتاسیمی کشاورزی موجب از بین رفتن قارچ ها و سم های موجود در کودهای دامی، آلی و کمپوست ها نیز خواهد شد.
— مصرف زئولیت در کودهای کشاورزی به از بین بردن انگل ها و بذور علف هرزی که در کود های مختلف وجود دارد نیز کمک شایانی خواهد.
— آمونیاکی که در کودهای حیوانی وجود دارد عموماً برای گیاه بیش از اندازه و غیر قابل جذب می باشد؛ اما مصرف زئولیت کشاورزی باعث تبدیل این آمونیاک به اوره قابل جذب برای گیاه می شود و به این ترتیب در مصرف نیتروژن و کود اوره شیمیایی صرفه جویی خواهد شد.
— به دلیل اینکه خود زئولیت شامل املاح و مواد معدنی مختلف می باشد، استفاده از کود ها شیمیایی دیگر را به شدت کاهش می دهد.
— از نظر اقتصادی نیز کاهش استفاده از کودهای شیمیایی و استفاده از آن بسیار به صرفه می باشد.
به طور کلی کاربرد زئولیت در کشاورزی موجب افزایش کمیت و کیفیت تولید محصولات کشاورزی خواهد شد که در زیر به چند مورد از آن اشاره کرده ایم:
در ویژگی های زئولیت گفته شد که مواد سمی آب و خاک را به خود جذب میکند در نتیجه ⇐ از وارد شدن مواد سمی به ریشه و برگ گیاه جلوگیری می شود ⇐ محصول سالم تری تولید می شود ⇐ دام و طیور از جیره غذایی سالمی استفاده می کنند.
به کاربردن زئولیت همراه با جیره غذایی دام وطیور ⇐ تولید پروتئین های حیوانی سالم = تغذیه سالمتر جامعه.
فضولات دام هایی که در جیره غذایی خود از زئولیت و علوفه های سالم استفاده کردند سموم کمتری دارد به سرعت سفت و کلوخه نمی شود.
اوره کود دامی به سرعت در خاک جذب نمی‌شود زئولیت اوره را جذب کرده و به نیتروژن قابل استفاده برای گیاه تبدیل میکند ⇐ مصرف نهادهای شیمیایی در تولید محصولات کشاورزی کاهش می یابد ومحصولات تولید شده سالمتری خواهیم داشت.
توضیح داده شده در مورد کاربرد زئولیت مربوط به زئولیت پتاسیمی است. پیش از استفاده از هر نوع زئولیتی بسیار ضروری است تا با انواع آن آشنایی داشته باشید در غیر اینصورت استفاده از مواد اشتباهی می تواند باعث از بین رفتن گیاه شود. مثلا اگر بیش از اندازه از زئولیت هایی که فقر سدیم، پتاسیم و کلسیم دارند استفاده کنید با جذب این موارد از خاک به درون خاک باعث فقیرتر شدن خاک و کاهش رشد گیاه خواهد شد.
زئولیت برای گلدان های خانگی تاثیری مشابه با حاصلخیز کننده به صرفه را دارد. تحقیقات نشان داده اضافه کردن ۲۵ درصد از این ماده به محیط کشت گلدان باعث رشد بهتر گلدان ها خواهد شد. طی تحقیقاتی دریافته اند که افزودن ۵۰ گرم زئولیت نسبت به 1.5لیتر (معادل با1.5 کیلوگرم) از کودهای دیگر عملکرد یکسانی را در گل داوودی داشته است!
اگر کشت زعفران در گلدان انجام داده اید این کود تاثیر خوبی بر افزایش کیفیت پیازها خواهد داشت.
به کار بردن زئولیت در جیره غذایی جوجه های گوشتی باعث افزایش بازدهی از یک تا سه درصد می شود؛ بنابراین زمان رسیدن به اندازه مناسب برای فروش کاهش پیدا می کند و به این ترتیب سوددهی افزایش می یابد.
اگر تغذیه جوجه های تخمگذار با زئولیت انجام شود شاهد افزایش بازدهی تخم ها و همچنین سرعت بالاتری در تخمگذاری خواهیم بود.
یکی از مسائل حیاتی در استخرهای پرورش ماهی کنترل میزان امونیاک می باشد. برای جلوگیری از انباشت آمونیاک زیاد در استخرهای ماهی نیز می توان از زئولیت و خاصیت جذب آمونیاک آن بهره برد. زئولیت همچنین با افزایش اکسیژن موجود در آب موجب کاهش آسیب های کم بود اکسیژن در گوشت ماهی می شود و مرگ و میر ماهی ها را نیز کاهش می‌دهد.
کلام آخر:
همانطور که گفته شد، زئولیت خواص بیشمار فراوانی برای آب و خاک مزرعه شما و همینطور محیط زیست دارد. مصرف این کود به جای کود های شیمیایی قطعا به سلامت مزرعه یا باغ و محصولات شما کمک خواهد کرد و از طرفی سود مالی را نیز افزایش خواهد داد.
دیدگاه های شما
تاثیر زئولیت رو مزرعه زعفران چیه؟؟ ممنون میشم بگید؟
خیلی جالبه که تابه حال چیزی در موردمزایا و کاربرد زئولیت کشاورزی نشنیدم. فقط برای کشاورزی استفاده میشه درسته؟
درود برشما خوشحالیم که مقاله مورد استفادتون بوده. درسته زئولیت کشاورزی فقط در صنعت کشاورزی به کار میره.
این زئولیت رو باید چه طوری توی زمین استفاده کنیم برای زعفرونم خوبه نه؟ میشه کامل جایگزین کود دامی اش کرد؟
درود بر شما بله برای زعفران هم خوبه اما جایگزین کود دامی نمیشه و بهتره در این مورد با مشاور کشتتون صحبت کنید.
خیلی ممنون از توضیحات شما
اگر به تولید انبوه برسه قطعا در بخش کشاورزی رشد فوق العاده ای خواهیم داشت